آثار گناهگناه، به معنای نافرمانی خداوند و انجام دادن کاری که خداوند از آن نهی کرده است. از احادیث استفاده می‌شود کارهای خوب و بد ما روی آینده زندگی‌مان تأثیرگذار است و یکی از چیزهایی که روی آینده و سرنوشت انسان تأثیر می‌گذارد، گناه است. ۱ - معنی گناهگناه در لغت فارسی به معنای بزه، جرم، نافرمانی و امثال این الفاظ آمده است و در لغت عرب از آن به ذنب و اثم و معصیت، تعبیر شده است. معنایی که در هر دوی آنها صادق و بلکه جامع همه معانی است، همان نافرمانی و انجام عملی بر خلاف قانون و یا سرپیچی از آن است. بنابراین گناه، یعنی نافرمانی و سرپیچی از قانون چه قانون طبیعی و اجتماعی و چه قانون الهی و دینی است و تخلّف از آن، موجب عقوبت و کیفر است؛ هم در عالم دنیا و هم در روز جزا؛ با این تفاوت که گناه و تخلّف از قوانین طبیعی و اجتماعی با گناه و تخلّف از قوانین الهی و دینی از جهاتی با هم فرق دارد. [۱]
رسولی محلاتی، هاشم، کیفر گناه، ص ۲-۴.
۲ - تاثیرات گناهاز احادیث استفاده می‌شود کارهای خوب و بد ما روی آینده زندگی‌مان تأثیرگذار است. البته ممکن است ما به حسب ظاهر، ارتباط بین عمل و اثر آن را درک نکنیم، ولی آنچه مسلّم است این است که بسیاری از امور مادی و معنوی در این جهان وجود دارند که میان آنها ارتباط بر قرار است، ولی نحوه ارتباط آنها و خود آن از قلمرو درک و فهم ما خارج است. [۲]
رسولی محلاتی، هاشم، کیفر گناه، ص ۱۹.
در این میان، یکی از چیزهایی که روی آینده و سرنوشت انسان تأثیر می گذارد گناه است؛ همان‌طوری که متقابلاً کار نیکو بر روی آینده و سرنوشت انسان تأثیرگذار است. ۲.۱ - تاثیر گناه بر عمر انسانامام صادق (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «من یموت بالذّنوبِ أکثر ممّن یموت بالآجال و من یعیش بالإحسانِ أکثر ممّن یعیشُ بالأعمارِ؛ کسانی که به‌واسطه گناهان می‌میرند، بیشتر از کسانی هستند که با مرگ طبیعی از دنیا می‌روند و کسانی که به‌واسطه احسان و نیکوکاری زنده می‌مانند و زندگی می‌کنند، بیشتر از کسانی هستند که با عمر طبیعی زنده می‌مانند»؛ آری گناه نتایج زیان باری را به‌دنبال دارد اگرچه ما از نتایج آن غافل باشیم. ۲.۲ - ارتباط گناه با بلایایکی از اصحاب امام حسن (علیه‌السلام) می‌گوید: مردی خدمت امام حسن (علیه‌السلام) آمد و از خشکسالی شکایت کرد. امام حسن (علیه‌السلام) به آن مرد فرمودند: از گناه توبه کن و استغفار کن، بعد از آن مرد، شخصِ دیگری آمد و از فقر و تنگ‌دستی شکایت کرد، امام به آن مرد نیز فرمود: استغفار کن! باز شخص دیگری آمد و به امام عرض کرد: از خدا بخواه که به من فرزندی عنایت کند؛ امام به آن شخص نیز فرمود: استغفار کن! راوی می گوید به امام عرض کردم: افراد مختلفی با حاجت‌های متفاوتی خدمت شما رسیدند و شما به همه آنها یک دستور دادید و همه را به استغفار توصیه و سفارش نمودید!! امام (علیه‌السلام) در جواب به من فرمودند: من این جواب را از پیش خودم به آنها نگفتم، بلکه آن را از کلام خدا که از پیامبرش نوح (علیه‌السلام) حکایت می کند، استفاده کردم. خداوند در قرآن از زبان نوح (علیه‌السلام) می فرماید: «فقلت إستغفروا ربّکم إنّه غفَّاراً یرسل السّماء علیکم مدراراً و یمددکم بأموال و بنین و یجعل لکم جنّاتٍ و یجعل لکم أنهاراً؛ به آنها گفتم: از پروردگار خويش آمرزش بطلبيد كه او بسيار آمرزنده است تا باران‌هاى پر بركت آسمان را پى در پى بر شما فرستد و شما را با اموال و فرزندان فراوان كمك كند و باغ هاى سرسبز و نهرهاى جارى در اختيارتان قرار دهد!» در حقیقت امام حسن (علیه‌السلام) با بیان خویش ما را متوجه این نکته می‌کنند که: گناه، دارای نتایج و پیامدهایی است که در درجه اوّل، گریبان شخص گنهکار را می‌گیرد. برخی از افراد خیال می‌کنند که با گناه و معصیت خداوند زودتر می توانند به هدف خود دست یابند! ولی این افراد از نتایج دنیوی و اخروی کار خویش غافل هستند. ۲.۳ - گناه ورسیدن به مطلوبامام صادق (علیه‌السلام) در روایتی می فرمایند: شخصی به امام حسین (علیه‌السلام) نامه نوشت که: با دو کلمه مختصر، مرا پندی بده! حضرت به او نوشت:« کسی که از راه معصیت و نافرمانی خدا در صدد چیزی برآید، آنچه را امید دارد، زودتر از دست می دهد، و آنچه را بیم دارد، زودتر سر می رسد». [۶]
گروه حدیث پژوهشکده باقرالعلوم، فرهنگ جامع سخنان امام حسین، ص۸۳۹.
امام خمینی در بیان آثار گناه، به تاثیر آن در نفس و روح انسان توجه کرده است که منشا انحرافات دیگر می‌شود. به اعتقاد امام خمینی قلب انسان مانند آینه صاف و شفاف است که در اثر گناهان، کدر گشته، سبب تاریکی روح گناهکار می‌شود و او را از معرفت الهی باز می‌دارد و چشم حقیقت‌بین او را کور می‌کند. به باور امام خمینی ازآنجاکه گناهان مانند امراض حسی نیستند که اثر و درد ظاهری داشته باشند، بلکه در ظاهر لذت هم دارند و بدون ایجاد درد، قلب و روح را فاسد می‌کنند. انسان در اثر تکرار گناهان، سرانجام حقایق دین، چون عالم برزخ، صراط، معاد و قیامت را منکر می‌شود و مقامات اولیا را نیز انکار می‌کند. اگر گناه باعث ظاهر شدن ملکات و رذایل اخلاقی بشود، انسان از رحمت الهی بیشتر دور می‌شود. گناه نور فطرت را خاموش کرده، انسان را همنشین شیطان می‌کند و در جهنم می‌افکند. امام خمینی تاثیر گناه بر قلب را زودتر و شدیدتر از اعمال نیک بر آن می‌داند؛ زیرا انسان از عالم طبیعت است و قوای غضب، شهوت و شیطنت با او همراه است و قلب به‌سوی اموری که مطابق طبیعت است گرایش دارد و با اندکی کمک از خارج، در قلب انسان تاثیر شدیدی رخ می‌دهد، از این روست که در روایات از هم‌نشینی با افراد فاسق و زشت‌خو و شرکت در مجالس معصیت نهی شده است. امام خمینی تاخیر در تدارک گناهان را باعث سنگین شدن بار گناه و سخت‌تر شدن کار گناهکار می‌داند زیرا هر چه سن انسان بالاتر می‌رود ریشه گناه در قلب او قوی‌تر، اراده‌اش ضعیف‌تر و قوایش ناتوان‌تر می‌گردد و چه‌بسا اجل مهلت توبه ندهد و با بار گناهان از این دنیا منتقل شود که در این صورت جبران آنها در آن عالم، کار آسانی نیست و تا انسان مشمول شفاعت گردد فشارها و عذاب‌هایی متحمل خواهد شد. [۱۳]
خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۸، ص۵۷۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
۳ - پانویس
۴ - منبع• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «آثار گناه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۴/۲۲. • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی. • |